مطالعات راهبردی و نظایر این‌ها فی‌الجمله در حوزه‌های علمیه وجود داشت ولی به صورت منسجم نبود. مراجع عظام تقلید در بحث نظام آموزشی حوزه و نحوه اداره آن افکار بسیار بلندی دارند، به ویژه مقام معظم رهبری که در همه بیانات‌شان از اول انقلاب تا به حال یک منظومه کامل از نظام تعلیم و تربیت حوزه ترسیم کرده‌اند. و این همان مطالعات راهبردی است؛ یعنی با توجه به سوابق و تجربیات گذشته و رصد وضع فعلی، برنامه و هدف روشنی برای آینده بلند مدت حوزه تعریف شده باشد و بر اساس آن سند چشم انداز تدوین و نوشته شده و سپس چارچوب اصلی مسیر مشخص شود.

آنچه در ادامه می آید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار خبرگزاری رسا با حجت‌الاسلام والمسلمین غفوری مدیر حوزه علمیه تهران و مشاور مدیر حوزه‌های علمیه در امور استان‌ها است.

رساـ به عنوان سوال نخست بفرمایید حضرتعالی تحول در حوزه علمیه را چگونه تعریف می کنید؟

مقصود از تحول این نیست که حوزه علمیه از مسیر فقه و اصول خارج شود! یا فقه جواهری کمرنگ شود و یا روش اجتهاد تغییر کند!؛ نخیر، معنای تحول این نیست. بلکه معنای تحول طبق آنچه که مورد اتفاق نخبگان و برنامه‌ریزان حوزه می‌باشد، این است که همین محتوای دروس فعلی مثل ادبیات عرب، علوم عقلی، فقه و اصول، تفسیر قرآن، معانی بیان، علم کلام و نظایر این‌ها که جزء ضروریات حوزه است را حفظ کنیم، ولی در عین حال بتوانیم با روش‌های بهتر، عمیق‌تر، دقیق‌تر و در زمان کمتری مقوله تربیت و تعلیم را در حوزه‌های علمیه نهادینه کرده و به سر انجام برسانیم.

رساـ به نظر می‌آید با توجه به ساختار فعلی نظام آموزشی به ویژه کثرت تعطیلات در حوزه‌های علمیه، موجب شده تا فرصت تحقیق و پژوهش از طلاب سلب شود، نظر شما در این باره چیست؟

متاسفانه در نظام آموزشی فعلی با تعطیلات زیادی مواجه هستیم. خب! چه اشکالی دارد که تعطیلی‌های حوزه، تعطیلات حوزوی باشد. به عبارت دیگر چه لزومی دارد حوزه در بحث تعطیلات، از نظام آموزشی دانشگاه و آموزش و پرورش تبعیت کند. چرا که این تبعیت، کار را بسیار مشکل کرده است.

با اینکه در گذشته و در حوزه قدیم این‌طور نبود و تعطیلات حوزه به دهه اول محرم، دهه آخر صفر و ماه مبارک رمضان محدود می‌شد. و مابقی روزها و در زمستان و تابستان، طلاب در کلاس‌های درس حاضر می‌شدند. یعنی کل تعطیلات حدود دو ماه بود و تعطیلی آن دو ماه هم فلسفه داشت و روحانیان محترم در این دو ماه همچنان کار حوزوی و تبلیغ دین را انجام می‌دادند.

همچنین طلاب جوان نیز به محلات خود مراجعه می‌کردند و امور دینی و عزاداری و مسائل مربوط به مسجد را سر و سامان می‌دادند و دروسی را هم که خوانده بودند در هیئات عزاداری و مساجد تمرین می‌کردند.

بنده یادم است زمانی که یک طلبه جوان و مکلّا بودم، سال‌های اول طلبگی هر موقع در مسجد محل‌مان حضور داشتم و بین برنامه‌ها، یا منبرها و یا بین دو نماز فاصله می‌افتاد، بنده بلند می‌شدم و رو به جمعیت حاضر می‌ایستادم و یک آیه قرآن تلاوت می‌کردم و سپس آن آیه را تبیین و شرح می‌دادم. با اینکه هنوز خیلی جوان بودم و این قبیل کارها از برکات حضور در بین مردم بود.

بنا بر این توصیه‌ام به طلاب علوم دینی این است که باید در بین مردم رشد کنند و با آن‌ها باشند، نه اینکه جدای از مردم و در حجره‌ها بمانند، بلکه با خوب درس خواندن و مجهز شدن به علم و با تزکیه نفس به میان قوم‌شان برگردند، و دین خدا را برای آن‌ها تبیین کنند.

رساـ همان‌طور که اطلاع دارید، رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای محترم شورای عالی بر لزوم تدوین طرح تحول و تشکیل مرکز مطالعات راهبردی در حوزه تاکید داشتند، تحلیل خود را در این باره بیان فرمایید؟

مطالعات راهبردی و نظایر این‌ها فی‌الجمله در حوزه‌های علمیه وجود داشت ولی به صورت منسجم نبود. مراجع عظام تقلید در بحث نظام آموزشی حوزه و نحوه اداره آن افکار بسیار بلندی دارند، به ویژه مقام معظم رهبری که در همه بیانات‌شان از اول انقلاب تا به حال یک منظومه کامل از نظام تعلیم و تربیت حوزه ترسیم کرده‌اند. و این همان مطالعات راهبردی است؛ یعنی با توجه به سوابق و تجربیات گذشته و رصد وضع فعلی، برنامه و هدف روشنی برای آینده بلند مدت حوزه تعریف شده باشد و بر اساس آن سند چشم انداز تدوین و نوشته شده و سپس چارچوب اصلی مسیر مشخص شود.

همه این مسائل از قبل در حوزه وجود داشت و مطرح بود و نخبگان حوزه بحث‌های مفصلی در این باره داشته‌اند، و در فرمایشات مقام معظم رهبری هم به وضوح و خیلی مبسوط تبیین شده است. به نظر بنده مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‌ای یک کارشناس تمام عیار در مباحث حوزوی هستند و انصافاً اگر بیانات ایشان درباره بحث تحول در حوزه‌ها که همان مطالعات راهبردی حوزه است، تدوین می‌شد و به اجرا درمی‌آمد قائدتاً شرایط حوزه‌های علمیه می‌توانست بسیار متفاوت از وضع کنونی باشد.

به نظر می‌آید مرکزی با عنوان مرکز مطالعات راهبردی باید محوریت این کار را بر عهده بگیرد و فرمایشات مقام معظم رهبری و مراجع عظام تقلید را به صورت یک سند راهبردی تنظیم کند، و آن سند به عنوان سند بالا‌دستی حوزه محسوب شود. و انصافاً جای این اقدام خالی بود و باید انجام می‌گرفت. گرچه قبلاً سند چشم انداز بیست ساله برای حوزه‌های علمیه تدوین شده بود ولی از آنجا که آن چشم انداز تدوین شده به لحاظ زمانی به تاخیر افتاد و بخشی از بیست سال در نظر گرفته شده فوت شد، از این رو به نظر می‌آید در دوره مدیریت محترم حوزه‌های علمیه آیت‌الله اعرافی و شورای محترم عالی این سند چشم انداز در یک افق بالاتر مثلاً 30 ساله مجدداً تدوین و نوشته شود و سپس در تقسیم آن به 6 برنامه 5 ساله که قابلیت ارزیابی هم داشته باشد، به اجرای آن اقدام شود.

سپس در پایان هر 5 سال می‌توان ارزیابی کرد که آیا توانسته‌ایم طبق چشم انداز و بر اساس برنامه پیش برویم یا نه و چه مقدار موفقیت داشته‌ایم. این‌ها اموری است که مرکز مطالعات راهبردی متکفل خواهد شد و وجود چنین مرکزی هم بسیار بجا و مهم می‌باشد، زیرا حوزه علمیه فاخری همچون حوزه قم و دیگر حوزه‌های علمیه بزرگ مثل مشهد، اصفهان و تهران که دارای ظرفیت بسیار عظیم علمی، معنوی، پژوهشی و تحقیقاتی می‌باشند و تأثیرگذاری مهمی که با پیروزی انقلاب اسلامی در مناسبات جهانی دارند، یک همچین مجموعه بزرگ علمی حتماً باید دارای یک مرکز مطالعات راهبردی باشد، تا بتواند جوابگوی نیازهای جهانی باشد.

با برپایی نظام مقدس جمهوری اسلامی، حوزه‌ علمیه ایران در عرصه بین‌المللی حضور فعال و مؤثری پیدا کرده است. از این رو امروز تبلیغ حوزه‌ها منحصر به چند روستا و شهر نمی‌شود، بلکه میلیاردها انسان تشنه در سراسر جهان در جستجوی فهمیدن فکر و اندیشه حوزه‌های علمیه، و مکتب اهل بیت(علیهم‌السلام) هستند. زیرا برای آن‌ها مهم است تا بدانند که انقلاب اسلامی چگونه و با چه تفکری توانست در برابر استکبار جهانی بدون اینکه کوچکترین امتیازی بدهد، به پیروزی برسد و تسلیم زیاده‌خواهی‌ها و هیمنه دروغین مستکبرین نشود.

رساـ به نظر شما مدیریت جدید حوزه آیت الله اعرافی و تیم تازه نفس ایشان، برای تحقق تحول و تدوین طرح و برنامه‌های مربوطه اقدام خواهند کرد؟

با رویکردی که مدیر محترم حوزه‌های علمیه دارند و با عنایت شورای محترم عالی، إن‌شاءالله مطالبات مقام معظم رهبری درباره راه‌اندازی مرکز مطالعات راهبردی، پیگیری و این مرکز دایر خواهد شد. و در آینده نزدیک شاهد آثار و برکات آن خواهیم بود.

رساـ با توجه به اینکه شهر تهران به عنوان پایتخت کشور و مرکز حاکمیت نقش ویژه‌ای در جهان اسلام و عرصه بین‌المللی دارد، نقش حوزه علمیه تهران در پیشبرد اهداف جمهوری اسلامی در عرصه ملی و فرا ملی و نیز نهادینه کردن دین در زندگی شهروندان تهرانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

با توجه به اینکه شهر تهران به عنوان پایتخت ام‌القرای جهان اسلام شناخته می‌شود، طبیعی است که حوزه علمیه تهران از یک موقعیت ویژه‌ای برخوردار بوده، و تأثیرگذاری ویژه‌ای در همه سطوح ملی و حتی بین‌المللی داشته باشد.

شهر تهران همواره از نظر فرهنگ و سیاست و… تاثیرگذاری ویژه‌ای برای سایر استان‌ها دارد. بنا بر این اگر تهران حوزه علمیه‌ای داشته باشد اثرگذار که متناسب با جمعیت این شهر و متناسب با جایگاه سیاسی و فرهنگی آن باشد، قطعاً شرایط حوزه‌های علمیه در تهران، و سایر استان‌ها و حتی حوزه‌های علمیه دیگر کشورها شرایط متفاوت و ممتازی خواهد بود.

آنچه که برای آینده حوزه علمیه تهران هدف‌گذاری شده، این است که هم از جهت کمیت و هم از جهت کیفیت حوزه علمیه تهران به رشدی برسد که پاسخگوی نیازهای فرهنگی و دینی مردم شریف تهران باشد و برای حوزه‌های علمیه سایر استان‌ها به عنوان یک حوزه نمونه ایفای نقش کند. و نیز با توجه به اینکه مرکز حاکمیت کشور در تهران واقع است، بتواند پاسخگوی نیازهای بین‌المللی هم باشد.

همچنین با توجه به اینکه مرجع تقلید شهر تهران حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در این شهر حضور دارند؛ حوزه علمیه تهران افزون بر اینکه زیر سایه حوزه علمیه فاخر قم و مراجع عظام تقلید است، به صورت خاص زیر سایه رهبر معظم انقلاب می‌باشد و توقعی که ایشان از حوزه علمیه تهران دارند این است که نقش مؤثر و جامعی را در تربیت نسل کنونی و نسل‌های آینده در عرصه‌های فرهنگی و به صورت خاص فرهنگ دینی ایفا کند. برای تحقق این‌ها برنامه داریم. ولی حوزه علمیه تهران برای پیشبرد این اهداف نیاز به حمایت دارد، یعنی حمایت‌ها باید به گونه‌ای باشد که حوزه تهران بتواند از عهده این کارهای بزرگ بربیاید و این شدنی است زیرا حوزه علمیه تهران توانایی بیشتر از این را دارد.