مقام پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله) آن قدر والا است كه آفریدگار عالم هستى و تمام فرشتگانى كه تدبیر این جهان به فرمان حق بر عهده آنها گذارده شده است بر او درود مىفرستند ، ما نیز باید با این پیام جهان هستى هماهنگ شویم ، زیرا كه صلوات ، كلید استجابت دعا و سبب سنگین شدن میزان مؤمن در قیامت مىشود
مقام پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله) آن قدر والا است كه آفریدگار عالم هستى و تمام فرشتگانى كه تدبیر این جهان به فرمان حق بر عهده آنها گذارده شده است بر او درود مىفرستند ، ما نیز باید با این پیام جهان هستى هماهنگ شویم ، زیرا كه صلوات ، كلید استجابت دعا و سبب سنگین شدن میزان مؤمن در قیامت مىشود .
*سلام و درود بر پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله)«
إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً ؛ همانا خداوند و فرشتگان او بر پیامبر درود مىفرستند اى كسانى كه ایمان آوردهاید ! شما (نیز) بر او درود فرستید و به او سلام كنید سلامى همراه با تسلیم .» (احزاب 56)
مقام پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله) آن قدر والا است كه آفریدگار عالم هستى و تمام فرشتگانى كه تدبیر این جهان به فرمان حق بر عهده آنها گذارده شده است بر او درود مىفرستند ، در آیه تصریح شده است كه شما نیز با این پیام جهان هستى هماهنگ شوید ، او یك گوهر گرانقدر عالم آفرینش است ، و اگر به لطف الهى در دسترس شما قرار گرفته ، مبادا ارزانش بشمارید ، مبادا ارج و مقام او را در پیشگاه پروردگار و در نزد فرشتگان همه آسمانها فراموش كنید ، او یك انسان است و از میان شما برخاسته ولى نه یك انسان عادى ، كسى است كه یك جهان در وجودش خلاصه شده است .
چگونه صلوات بفرستیم؟
در كتابهاى ششگانهى اهل سنّت روایاتى آمده كه از پیامبر اكرم (صلى اللَّه علیه و آله) پرسیدند : چگونه صلوات بفرستیم؟ حضرت فرمودند: بگویید؛ « اللهم صل على محمد و آل محمد » .
در صحیح بخارى (صحیح بخارى، حدیث 5880) (باب چگونگى صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) وقتى این حدیث را نقل مىكند ، در همان نقل حدیث ، كلمهى «آل محمد» را حذف كرده ، چنین مىنویسد: از محمّد (صلّى اللَّه علیه و سلّم) پرسیدند: چگونه صلوات بفرستیم؟ فرمود: بگویید ؛ «اللهم صل على محمد و على آل محمد» !
در كنار نام پیامبر، ذكر صلوات مهم است . رسول خدا (صلى اللَّه علیه و آله) فرمود: «هر كه در كتاب و نوشتهاى بر من صلوات فرستد ، تا آن صلوات در آن نوشته باقى است ، براى او پاداش خواهد بود .» (تفسیر روح البیان)
در حدیث مىخوانیم : « هر كس بر حضرت محمّد (صلى اللَّه علیه و آله) یك صلوات فرستد ، خداوند ده صلوات بر او مىفرستد و ده لغزش او را مىپوشاند .» (تفسیر مجمع البیان)
صلوات ، كلید استجابت دعا و سبب سنگین شدن میزان مؤمن در قیامت مىشود .
رابطه مردم و رهبر، رابطه صلوات و درود است!
خداوند در قرآن به پیامبرش مىفرماید : به زكات دهندگان صلوات فرست ؛ « خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً … صَلِّ عَلَیْهِمْ » (توبه، 103) . در این آیه به مردم سفارش مىكند كه بر پیامبر صلوات فرستاده شود . آرى ، در اسلام رابطه مردم و رهبر، رابطه صلوات و درود است همانگونه كه در آیه 54 سوره انعام خدا به پیامبرش دستور مىدهد به كسانى كه به ملاقاتت مىآیند سلام كن ؛ «إِذا جاءَكَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیْكُمْ»
امام صادق علیه السلام فرمود: « درود خداوند به معناى رحمت ، درود ملائكه به معناى به پاكى یاد كردن و درود مردم به معناى دعاست .» (تفسیر نور الثقلین)
همانا خداوند و فرشتگان او بر پیامبر درود مىفرستند اى كسانى كه ایمان آوردهاید ! شما (نیز) بر او درود فرستید و به او سلام كنید سلامى همراه با تسلیم
پیامهای آیه :
1ـ هرگاه خواستید دیگران را به كار خیرى دعوت كنید ، اوّل خود و دست اندركاران شروع كنید . (خداوند براى فرمان صلوات به مردم ، اوّل از صلوات خود و فرشتگان نام مىبرد .) «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ یُصَلُّونَ»
2ـ صلوات خدا و فرشتگان دائمى است . «یُصَلُّونَ»
3ـ صلوات بر پیامبر، لازمه ایمان و از وظائف مؤمنان است . «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا»
4ـ درود لفظى كافى نیست ، تسلیم عملى نیز لازم است . «صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا»
5ـ رابطهى مردم و رهبر در حكومت الهى ، صلوات و سلام است . (علاقهى قلبى كافى نیست، اظهار علاقه لازم است .) «صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا»
نكات مهمی در آیه :
1- ” صلات ” و” صلوات ” كه جمع آن است هر گاه به خدا نسبت داده شود به معنى فرستادن رحمت است ، و هر گاه به فرشتگان و مؤمنان منسوب گردد به معنى طلب رحمت مىباشد .
2- تعبیر به ” یصلون” به صورت فعل مضارع دلیل بر استمرار است ، یعنى پیوسته خداوند و فرشتگان رحمت و درود بر او مىفرستند ، رحمت و درودى پیوسته و جاودانى .
3- در اینكه میان “صلوا ” و “سلموا ” چه فرقى است ، مفسران بحثهاى مختلفى دارند ، آنچه مناسب تر با ریشه لغوى این دو كلمه ، و ظاهر آیه قرآن به نظر مىرسد این است كه: “صلوا ” امر به طلب رحمت و درود فرستادن بر پیامبر(صلى اللَّه علیه و آله) است ، اما “سلموا ” یا به معنى تسلیم در برابر فرمان هاى پیامبر گرامى اسلام است ، چنان چه در آیه 65 سوره نساء آمده ؛ « ثُمَّ لا یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیماً ؛ مؤمنان كسانى هستند كه به داورى تو تن دهند و حتى در دل از قضاوتت كمترین ناراحتى نداشته و تسلیم مطلق گردند .»
چنان كه در روایتى از امام صادق (علیه السلام) مىخوانیم: “ابو بصیر” از محضرش سؤال كرد منظور از” صلات ” بر پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله) را فهمیدهایم ، اما معنى تسلیم بر او چیست؟ امام فرمود : « هو التسلیم له فى الامور : منظور تسلیم بودن در برابر او در هر كاری می باشد .» ( مجمع البیان)
” ابو حمزه ثمالى ” از یكى از یاران پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله) به نام” كعب” چنین نقل مىكند : « هنگامى كه آیه فوق نازل شد عرض كردیم سلام بر تو را مىدانیم، ولى صلات بر تو چگونه است؟ فرمود : بگوئید ؛ « اللهم صل على محمد و آل محمد كما صلیت على ابراهیم انك حمید مجید، و بارك على على محمد و آل محمد كما باركت على ابراهیم و آل ابراهیم انك حمید مجید».
از این حدیث هم چگونگى صلاة و درود بر پیامبر خدا روشن مىشود و هم معنى سلام . (مجمع البیان)
گرچه این دو معنى براى سلام كاملاً متفاوت به نظر مىرسد ، ولى با دقت مىتوان آنها را به نقطه واحدى معطوف كرد و آن تسلیم قولى و عملى در برابر پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله) است ، زیرا كسى كه به او سلام مىفرستد و تقاضاى سلامت او را از خدا مىكند ، نسبت به او عشق مىورزد و او را به عنوان پیامبرى واجب الإطاعه مىشناسد .
هر كس بر حضرت محمّد (صلى اللَّه علیه و آله) یك صلوات فرستد ، خداوند ده صلوات بر او مىفرستد و ده لغزش او را مىپوشاند
4- آیا فرستادن صلوات بر پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله) واجب است یا نه؟ و اگر واجب است در كجا واجب است؟ این سؤالی است كه فقها به آن پاسخ مىگویند :
تمام فقهاى اهل بیت آن را در تشهد اول و دوم نماز واجب مىدانند ، و در غیر آن مستحب ، و علاوه بر احادیثى كه از طرق اهل بیت در این زمینه رسیده در كتب اهل سنت نیز روایاتى كه دال بر وجوب است كم نیست .
از جمله در روایت معروفى ، عایشه مىگوید: سمعت رسول اللَّه (ص) یقول: «لا یقبل صلاة الا بطهور، و بالصلاة على : نماز بدون طهارت و درود بر من قبول نخواهد شد.»
از فقهاى اهل سنت “شافعى” آن را در تشهد دوم واجب مىداند ، ولى بعضى مانند “ابو حنیفه” آن را واجب نشمردهاند . (تذكره علامه ، جلد 1 ، صفحه 126)
جالب اینكه ” شافعى” همین فتوا را در شعر معروفش صریحاً آورده است ، در آنجا كه مىگوید :
یا اهل بیت رسول اللَّه حبكم
فرض من اللَّه فى القرآن انزله
كفاكم من عظیم القـدر انكم
من لم یصـل علیكم لا صلاة له
“اى اهل بیت رسول اللَّه محبت شما از سوى خداوند در قرآن واجب شده است، در عظمت مقام شما همین بس كه هر كس بر شما صلوات نفرستد، نمازش باطل است.”(در كتاب نفیس” الغدیر” انتساب این اشعار را به امام شافعى از “شرح المواهب زرقانى” ، ج 7 ، ص 7 و جمعى دیگر آورده است.)
