آیت الله علی اکبر رشاد، اظهار داشت: انسان همواره باید قدر فرصت‌ها را بداند، طبق صریح روایات؛ فرصت‌ها همانند ابر می‌گذرد، مقصود از ابر نامحسوس بودن گذشت فرصت‌ها است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با استناد به کلام امیرمومنان علی (ع) عنوان کرد: حضرت فرمودند: حرمت عالم عامل همانند حرمت شهدا و صدیقین است؛ مراد امیر در این کلام آن است که عالم عامل هویت صدیقیت و شهادت دارد و خصوصیات شهدا و صدیقین را می‌توان در وجود عالم عامل به علم مشاهده کرد.

وی افزود: توقع و تصوری که از شهید و صدیق وجود دارد آن تصور و شانیت را نیز باید از عالم عامل داشت؛ غالباً در ادبیات دینی اسلام مقصود از علم، علم الادیان است و مراد علم‌الابدان نیست.
رئیس شورای سیاست گذاری حوزه علمیه تهران در ادامه به فعالیت‌های علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اشاره کرد و گفت: همه فعالیت‌هایی که در این پژوهشگاه توسط گروهای مختلف علمی صورت می‌پذیرد فعالیت‌های علمی دینی است.

این استاد حوزوی با بیان اینکه عالم دینی دو حکم دارد، تصریح کرد: عموم مردم عوام و عامی هستند و هر یک از افراد یک حکم دارند؛ شارع برای هر فرد عامی یک وظیفه و حق تعیین کرده که باید رعایت شود.

آیت الله رشاد ادامه داد: کسی که اهل علم است و ادعا دارد در مسیر علوم دینی فعالیت می‌کند و می‌خواهد عقاید و مبانی دینی مردم را تقویت کند چنین شخصی دو حکم شرعی و شانی دارد.

وی درباره حکم شانی عالم، عنوان کرد: بعضاً بر عالم عامل چیزهایی حرام است که بر دیگران حرام نیست یا چیزهایی احیاناً بر عالم واجب است که بر افراد به اصطلاح عامی واجب نیست؛ این حرمت و وجوبها شانی است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: اینکه سینه و ذهنی انباشته از گزاره‌های علمی باشد سبب نمی‌شود درباره چنین فردی گفته شود که حرمتش حرمت شهدا و صدیقین است چرا که اگر چنین بود باید این مصادیق شامل دایره المعارف و ابلیس که از همه انسان‌ها باسوادتر است نیز اطلاق می‌شد. وی افزود: بنابراین مقصود این جمله نورانی امیر مؤمنان علی (ع) همان حالات و صفات عالم است که به حالات و صفات صدیقین و شهدا شباهت دارد.

استاد حوزه علمیه بیان داشت: زمانی که ارزش ذاتی علم در وجود انسان تسریع پیدا کرد چنین فردی شبیه شهید و صدیق می‌شود و اگر آثار علم در وجودش متجلی شد دیگر اخلاق، اعمال، رفتار، کنش و منش او به لحاظ معنویت ارتقای پیدا می‌کند و به شأن شهید دست می‌یابد.

وی با بیان اینکه عالم غیر عامل بدتر از انسان جاهل است، خاطرنشان کرد: انسان عالم باید خود را با صفات شهدا مقایسه و تطبیق دهد تا مبادا در زمره عالم غیر عامل قرار گیرد.

آیت الله علی اکبر رشاد، در جلسه درس اخلاق که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: طبق صریح روایات؛ عالم عامل حرمتی همانند حرمت شهدا و صدیقین دارد.

رئیس شورای سیاست گذاری حوزه علمیه استان تهران ادامه داد: این روایت برای مفهوم عامل بودن به قدری ارزش گذاری می‌کند که عالم در افق شهید و صدیق قرار می‌گیرد. همچنین در روایت قدسی دیگری از پیامبراکرم (ص) به نقل از جبرئیل نقل شده علما به انبیا اقتدا کرده و از آنان پیروی می‌کنند و شهدا به علما اقتدا می‌کنند و پیرو آنان هستند.

وی با استناد به روایت دیگری مبنی بر اینکه علما افضل و برتری بر شهدا دارند، خاطرنشان کرد: در روایت پیشین شهدا و صدیقین معیار بودند و علمایی که خودشان را در عمل با آنان هم آهنگ و هم سو می‌کنند به شهدا و صدیقین ملحق می‌شوند گویی آنان شهید و صدیق حکمی هستند. اما در این روایت بعدی شهدا پیرو و علما پیشرو معرفی می‌شوند چرا که شهدا به دلیل تبعیت از علما در راه جهاد و شهادت گام نهادند.

آیت الله رشاد با بیان اینکه شهدا در محضر علما ابتدا شأن شهادت پیدا و مقام شهید حکمی را کسب می‌کنند، گفت: شهدا تربیت شده علما و علما تربیت شده انبیا هستند؛ بنابراین همانگونه که اگر انبیا نبودند علمایی وجود نداشت اگر علما نبودند شهدا نیز نبودند بر این اساس علما شهید پرور هستند.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: اگر این دو حدیث را کنار هم بگذاریم می‌توانیم جایگاه و مقام علما را ارزیابی کنیم؛ بنابراین در حدیث اول عالمی که در عمل و رفتار به شهید و صدیق شبیه است در زمره علما قرار می‌گیرد و در روایت دوم اگر عالمی شهید پرورش داد عالم به شمار می‌رود.

آیت الله رشاد در پایان خاطرنشان کرد: اگر عده‌ای تحت تأثیر و تربیت یک عالم شهید شدند آنگاه معلوم می‌شود که این عالم راه درستی طی کرده است، شهید پرور بودن از معیارها و شاخص‌های علم حقیقی قلمداد می‌شود. قلم، رفتار و عمل علما شهید پرور است.

بارها از اساتید اخلاق و اهل معنا پرسیده شده در مسیر سیر و سلوک باید چه کارهایی انجام داد؟ و در پاسخ آن بزرگواران همواره توصیه به انجام واجبات و ترک محرمات داشتند.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: برای مثال حضرت آیت الله بهجت همواره به انجام واجبات و ترک محرمات توصیه می‌کردند، بعضی از اعاظم مانند مرحوم خوشوقت نیز تاکید به همین امر داشتند؛ اگر کسی عامل به احکام رساله توضیح المسائل باشد قطعاً انسان بزرگی خواهد شد.

استاد برجسته حوزوی بیان داشت: مشخص نیست انسان تا چه میزان به دستورات توضیح المسائل مرجع خویش عمل می‌کند و بعضاً انسان تصورش این است که همواره عامل به آن احکام است. گاهی اوقات نیز برخی افراد این دستورات را برای رشد معنوی کافی نمی‌داند و فکر می‌کند باید مطالب بیان شده فراتر از آن باشد؛ بعضاً این توهم سبب پیدایش و تولد جریان‌ها و افرادی می‌شود که می‌خواهند فراتر از شریعت برنامه و ریاضت‌های غیر شرعی ارائه دهند.

رئیس شورای سیاست گذاری حوزه علمیه استان تهران ادامه داد: این افراد تصورشان این است که دین کاستی‌هایی دارد که باید آن کاستی‌ها توسط آنان جعل شود؛ اما دین تاکید دارد که همه مطالب بیان شده است.

وی با استناد به روایتی از امام حسن عسکری (ع) تصریح کرد: حضرت با طرح یک پرسش می‌فرمایند: چه کسی ورع تر از مردم است؟؛ مراد از تقوا رعایت حدود الهی است اما ورع یک پله بالاتر بوده و مقصود نزدیک نشدن به مرزها و حدود الهی است. حضرت می‌فرمایند بین ورع ها کسی اورع تر است که در برابر شبهات نیز توقف کند.

آیت الله رشاد درباره اعبد عابدان گفت: اگر کسی بخواهد اعبد عابدان باشد باید واجبات الهی را به درستی انجام دهد. انسان نباید خیال کند عابد شدن نیاز به برخی کارهای من در آوردی دارد، گاهی اوقات فرد بسیاری از فرابض را به دلیل ناآگاهی و غفلت ترک می‌کند که خداوند ممکن است از این غفلت بگذرد اما این فرد در زمره عابدان قرار نمی‌گیرد.

این مفسر قرآن کریم در خصوص انسان زاهد اظهار داشت: زاهد کسی است که ترک دنیا کند. زهد به معنای دل نبستن به اموال، مقام و لذائذ دنیوی است. برای مثال کسی که می‌خواهد رئیس جمهور شود و هر کاری از جمله خیانت کردن، باج دادن، تهمت زدن و … را انجام می‌دهد چنین انسانی هرگز نمی‌تواند در زمره زاهدان قرار گیرد چرا که زاهد از هر طریقی به دنبال کسب مقام نیست و اگر هم به چنین موقعیتی دست یابد به راحتی می‌تواند از آن جدا شود. مقصود از زهد آن است که انسان مالک دنیا باشد نه دنیا مالک او باشد.

محرم، ماه دلدادگی، دلسپردگی و سرسپردگی شیعه به ساحت مقدس اباعبدالله الحسین (ع) است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: انسان دلداده محدودیت پذیر نیست و هر گونه که دل دستور دهد همانگونه می‌خواهد عمل کند اما متأسفانه با توجه به شرایط کرونایی کشور دلدادگان امام حسین (ع) امسال نیز مجبور شدند مراسم‌های عزاداری خود را آنگونه که می‌خواهند برگزار نکنند.

وی با بیان حدیثی از امام علی (ع) عنوان کرد: حضرت برای حل دو مشکل در وجود آدمی راه کار ارائه می‌دهند و می‌فرمایند گاهی اوقات انسان مبتلا به عاداتی می‌شود که نیازمند به ترک آن است؛ عادات در وجود انسان به یک طبیعت ثانوی تبدیل می‌شود و اینگونه نیست که تنها انسان‌ها به آن مبتلا شوند بلکه در روایات آمده انبیای الهی نیز به برخی عادات مبتلا می‌شدند.

رئیس شواری سیاست گذاری حوزه علمیه استان تهران با اشاره به اینکه عادت همیشه منفی نیست بلکه گاهی اوقات بعضی از عادات مثبت قلمداد می‌شود، گفت: نباید فراموش کرد که برای حل برخی معضلات از شیوه ایجاد عادات استفاده می‌شود؛ در حوزه تربیتی تبدیل یک رفتار و گفتار به عادت از شیوه‌های موفق به شمار می‌آید.

وی اضافه کرد: مثلاً، برای نماز خوان کردن فرزندان گفته شده آنان را قبل از بلوغ به نماز خواندن عادت دهید، حتی برخی تردید دارند که آیا بر این امر ثواب مترتب است یا خیر. والدین اگر پیش از بلوغ فرزندان را به اقامه نماز عادت دهند نماز خواندن در سن بلوغ برای آنان سهل و آسان می‌شود.

آیت الله رشاد با اشاره به اینکه ترک عادت بسیار سخت و دشوار است، گفت: اگر انسان به رفتار و کردار بدی عادت داشته باشد ترک آن بسیار دشوار است برای همین امام علی (ع) دو راهکار برای ترک عادات رفتاری و عملی ارائه می‌دهند تا انسان بداند در مواجهه با خواسته‌های نفسانی چگونه بر نفس خویش غلبه پیدا کرده و بر آن مسلط شود.

وی افزود: حضرت می‌فرمایند نفس را باید وادار کرد عادات را ترک کند و این زمانی محقق می‌شود که بر ترک آن اصرار بورزد، بنابراین اگر آن حالت احساسی و پیوند حسی که بین انسان و عادت وجود دارد در گام نخست از بین برود می‌تواند بر آن حالات غلبه داشته باشد. بر این اساس لازم است انسان با خود خلوت کند و عادات ناصحیح خود را شناسایی کرده و بشمارد. اصلاح این عادات قبیح جز وظایف آدمی و از واجبات است و انسان باید نفس خویش را به ترک آن ترغیب کرده و علیه آن عادات کودتا کند.

این استاد حوزه علمیه به روش دوم اشاره و تصریح کرد: روش دوم مربوط به مقابله با هواهای نفسانی است. انسان باید با مجاهدت به مقابله با هواهای نفسانی بپردازد. هوای نفس جز طبیعیت انسان است و وجود آن در آدمی فلسفه‌های خودش را دارد.

آیت الله رشاد گفت: هواهای نفسانی همانند موانع ایذایی است که در میادین ورزشی بخصوص میدان‌های رزمی قرار می‌دهند تا ورزشکار با عبور از آن موانع ورزیده‌تر و قوی‌تر شود، خدای متعال نیز هوای نفس را در وجود انسان گذاشته تا آدمی با قوت و سلامت راه سعادت را طی کند. انسان باید با هوای نفس تقابل کند تا نفس قوی شود و مرتبه وجودی خویش ارتقای یابد. اگر کسی در برابر هواهای نفس تسلیم شود قطعاً هوای نفس بر آدمی غلبه و تسلط پیدا کرده و انسان را مدیریت می‌کند.