گفتگو با خبرنگار خبرگزاري ايسنا در محل خبرگزاري ايسنا
به مناسبت روز خبرنگار
رئیس شورای حوزه‌های علمیّه‌ي استان تهران بر ضرورت ورود جدی حوزویان به مسائل سیاسی با هدف حفظ کیان انقلاب و اساس نظام اسلامی، در عین لزوم پرهیز از ورود در نزاع‌ها و جناح‌بندی‌های سیاسی تاکید کرد.
آیت‌الله علی‌اکبر رشاد در گفت‌وگو با خبرنگار دین و اندیشه در محل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در پاسخ به سوالی درباره‌ي نحوه‌ي ورود حوزویان به مسائل سیاسی روز اظهار کرد: همان‌طور که فهمیدن و فهماندن دین و تبیین و ترویج و دفاع از آن تکلیف ذاتی حوزه‌های علمیه و اصحاب حوزه است، از آن جهت که نظام ما یک نظام اسلامی است، وظیفه‌ي ذاتی حوزویان اقتضا می‌کند در مسائل سیاسی نيز بطور جدی ورود کنند.
وی افزود: طبقات حوزوی علاوه بر اینکه همانند دانشگاهیان و دیگر نخبگان اجتماعی جزء طبقات روشنفکر و پیشرو به حساب می‌آیند، شرایط صنفی و وظائف شانی‌شان اقتضا می‌کند، حتی اگر ممانعت شوند، به مسائل سیاسی ورود جدی کنند.
حوزویان نباید آشکارا وارد جناح‌بندی‌های سیاسی بشوند
رشاد ادامه داد: مهم این است که حوزویان به عنوان راهبران دینی و متولیان اخلاق در جامعه و نگاهبانان فرهنگ و سلامت فرهنگی کشور، نباید آشكارا در نزاع‌ها و جناح‌بندي‌هاي سیاسی وارد شوند و به مثابه یک طرف نزاع قلمداد بشوند، بلکه باید در همان افقی که رهبری حرکت می‌کنند حرکت کنند.
رئیس شورای حوزه‌های علمیّه‌ي استان تهران با بیان اینکه «مقام معظم رهبری علاوه بر این که یک مجتهد، فقیه، متفکر و شخصیت فرهنگی هستند، یک سیاستمدار بزرگ در مقیاس ملی و بین‌المللی اند» یادآور شد: ایشان به مسائل سیاسی ورود می‌کنند، ولی اسیر و درگیر نزاع‌های مبتذل و روزمرة جناح‌ها نیستند و این‌طور نیست که از جایگاه خود تنزل کنند و در دام یک جناح خاص بیفتند؛ علما، روحانیون و حوزه‌های علمیه نيز به تبع ایشان که یک شخصیت شاخص حوزوی و دینی هستند، نباید در مسائل روزمره‌ي سیاسی و جناح‌بندی‌ها ورود پيدا کنند؛ بلکه باید پرهیز کنند تا در معرض بداخلاقی‌های سیاسی و احیاناً در معرض تضییع حقوق دیگران قرار نگیرند و ناخواسته مجبور نشوند به دیگری اتهام و افتراء بزنند، کسی را تحقیر و یا به کسی توهین و تعرض کنند.
وی با اشاره به لزوم توجه کامل اصحاب حوزه به ارزش‌ها و آرمان‌های اسلامی، مبانی و مواضع انقلابی، گفت: البته حوزویان باید عالم و ناظر به مسائل زمانه و حوادث و جریانات روز باشند و در نتیجه ورود آنها به مسائل سیاسی نباید آنچنان کلی و توام با بی¬تفاوتی باشد که خاصیتی در هدایت مردم نداشته باشد؛ مقصود من این است که نباید در ورود به سیاست به سطحی در حد اعضای یک حزب تنزل کنند. این بزرگترین آفت برای حوزه و عالم دینی است که به مثابه عضو يك حزب شناخته شود و هر موضعی كه اتخاذ می‌کند به عنوان موضع سیاسی، حزبی و گروهی او تلقي شود و عملاً تأثیرگذاری دینی خود را از دست بدهد.
تبلیغ ارزش‌ها و مبانی دینی وظیفه‌ي ذاتی علمای دین است
آیت‌الله رشاد در بخش دیگری از سخنان خود تبیین و معرفی دین و تبلیغ ارزش‌ها و مبانی دینی را وظیفه‌ي ذاتی علمای دین و حوزه‌های علمیه عنوان و خاطرنشان کرد: اگر تنها یک گروه به صورت صنفی باید مسئول تبیین و ترویج دین و دفاع از آن، قلمداد شوند، علمای دین و اصحاب حوزه هستند؛ در طول تاریخ نيز تنها این صنف و طبقه بوده که هم از کیان دین دفاع کرده و هم فهم دین و تولید معرفت دینی را برعهده داشته، و بار تفهیم دین و ترویج معرفت دینی را بر دوش کشیده و هم مواجهه با تحریف دین و معارف دینی را وظیفه خود می‌دانسته و برای دفاع از معارف، آرمان‌ها و عقايد دینی، سعی بلیغ و بی‌وقفه‌ای در جهت محقق‌ساختن تعالیم دینی داشته، و برای دفاع از دین و اجرای حدود الهی تا پای جان ایستاده است.
رئیس شورای حوزه‌های علمیّه‌ي استان تهران ادامه داد: علما و حوزه‌های علمیه رسالت و وظایف تاریخی دیگری از جمله حفظ استقلال ملی و تمامیت ارضی کشور داشته‌اند؛ شاید بزرگترین رسالت علمای دین اين بوده كه هرگاه کشور به مخاطره افتاده علما فتوا داده‌اند، مردم را تهییج کرده‌اند و خودشان در صف مقدم مقابله با تهدید دشمن ایستاده‌اند. همين علما در گذشته در قلمروي تولید تعلیم همه علوم صاحب نقش بوده‌اند؛ زیرا دانشگاهها و نظام مدرن آموزشي کمتر از صد سال است که وارد کشور ما شده و قبل از آن تولید علم حتی طب و طبیعیات نيز منحصرا برعهده‌ي علمای دین و حوزه‌های علمیه بوده است.
دستگاه‌های فرهنگی باید از ابزارهای پیشرفته کمال استفاده را ببرند
وی در پاسخ به اين پرسش كه علما به چه نحو بايد از ابزارهای نوظهور استفاده کنند؟ ضمن اينكه ضرورت این امر را تردیدناپذیر دانست، یادآور شد: اگرچه من میزان بهره‌برداری از این ابزارها را ایده‌آل تلقی نمی‌کنم؛ ولي به تناسب شرایط زمانی، تاریخی و فرهنگی باید از امکانات و ابزارهای نو کمال بهره‌برداری صورت گیرد.
وی ادامه داد: ما به طور کلی از ابزارهای پیشرفته ارتباطاتی كمتر استفاده می‌کنیم و این محدود به علمای دین و حوزه‌ها نیست، بلکه سایر دستگاه‌های فرهنگی کشور، دانشگاهها و دولت نيز باید از این ابزارهای پیشرفته، تأثیرگذار، نافذ و پرشتاب کمال استفاده را ببرند.
تولیت حوزه¬ی علمیه امام رضا(ع) خاطرنشان کرد: در حال حاضر می‌توان گفت ما چندان استفاده‌ای از این ابزارها نمی‌کنیم، این مقدار که اکنون این ابزارها را به استخدام فعالیت¬ای علمی درآورده¬ایم با حد ممکن و مطلوب فاصله¬ی بسیار دارد. با اینهمه من تصور می‌کنم به‌کارگیری ابزارهای مدرن ارتباطی در حوزه‌ها خیلی موفق بوده و حوزه از جهاتی در قیاس با دانشگاه در این مسیر پیشگام‌تر بوده است.
وی با اشاره به تأسیس «مرکز تحقیقات كامپيوتري علوم اسلامی» به ارشاد رهبر فرهیخته¬ی انقلاب در حوزه‌های علمیه در افزون بر 30 سال پيش، اظهار کرد: این اقدام ابتکاری منشا آثار درخوری بوده، واز جمله عوامل توسعه¬ی بهره‌برداری حوزه‌ي علمیه از این امکانات بوده است؛ من معتقدم به نسبت ظرفیتی که در این امکانات وجود دارد و خاصه نقشی شبکه¬های بین المللی ارتباطات مدرن می‌تواند در تبیین معارف دینی، دفاع از دین و پاسخ به شبهات ایفا کند از آنها متاسفانه استفاده نمی‌شود.
داشتن الگوی خودخواسته و از درون فرهنگ نشان کمال انسان است
عضو شورای عالی مرکز الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت درخصوص فعالیت‌هاي این مرکز خاطرنشان کرد: اصولاً بشر بدون یک الگوی تعریف‌شده و بدون تعینی در سبک زندگی نمی‌تواند زندگی کند، لازمه‌ي حیات بشر این است که برای شؤون خود خویش تصمیم بگیرد و به دلخواه مناسباتش تدبیر کند؛ زیرا انسان همانند حیوانات نیست که یک‌سره اسیر طبیعتش باشد، بلکه علاوه بر طبیعت، توسط فطرت نيز هدایت می‌شود، صاحب اراده و آگاهی است. بنابراین به اقتضای اینکه انسان موجودی آگاه و صاحب اراده است برای شؤون و مناسبات خود تصمیم می‌گیرد و تدبیر می‌کند و هنگامي‌كه تدبیر کرد الگو تولید می‌شود.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت: اصل داشتن الگوی خودخواسته و از درون فرهنگ و فکر و عقاید از خویش‌برخاسته، نشان کمال انسان است. اگر جامعه‌ای فاقد الگوی زندگی و پیشرفت باشد از انسانیت خود چیزی کم دارد و در حقیقت کمال انسانی بر آحاد آن جامعه حاکم نیست.
وی اضافه کرد: انقلاب اسلامی داعیه‌دار و طلایه‌دار نوع خاصی از زندگی است که محور آن توحيد، اساس آن اخلاق و چشم‌انداز آن تعالی است. تعالی انسان به عنوان موجود برین و خلیفه‌ي الهی مورد توجه خاص این انقلاب است و انسانیت در چارچوب فطرت الهی تبلور پیدا می‌کند و در بیرون به حد کمال نمود پیدا می‌کند. وقتی ما داعیه‌ي چنین سبک زندگی را داریم قاعدتا به الگوها و سبک‌هایی که میان ملل مختلف به خصوص دولت¬ها و ملت‌های مسلط و مستکبر امروز وجود دارد راضی نمی‌شویم. آنها بیشتر به سمت تقویت طبیعت به‌جای فطرت و خواهش‌های نفسانی به‌جای خواسته‌های متعالی الهی لغزیده‌اند.
انقلاب اسلامی مولد یک الگوی جدید پیشرفت برای مناسبات انسانی است
رئیس شورای حوزه‌های علمیّه‌ي استان تهران با بیان اینکه «انقلاب اسلامی مولد یک الگوی پیشرفت و سبک زندگی و تولیدکننده‌ي فرهنگ و چارچوب مشخصی برای مناسبات انسانی است» تأکید کرد: تنظیم آگاهانه‌ي این امر و صورت‌بندی سنجیده و مطالعه‌شده‌ي علمی آن، همان چیزی که برایند و ثمره‌ي انقلاب اسلامی است و نامش الگوی پیشرفت ایرانی و اسلامی است.
آیت‌الله رشاد در ادامه گفت: طی سال¬های پس از پیروزی انقلاب واستقرار نظام اسلامی، مسائلی مثل جنگ ما را درگیر کرده که هنوز هم از عوارض آن رنج می‌بریم. همچنین قدرت‌های رقیب با دسیسه‌هایی می‌خواهند سبک زندگی و الگوی خودشان را به ما تحمیل کنند. آنها موانعی به وجود آورده‌اند و به ما اجازه نمي‌دهند به طراحی آگاهانه و عالمانه‌ي الگوی پیشرفت مطلوب که مبتنی بر مبانی و ارزش‌های اسلامی است بپردازیم. از طرف دیگر هر پدیده و هر مقطع تاریخی باید به نقطه‌ي بلوغ برسد تا بروز پيدا كند و چه بسا ما نمی‌توانستیم با ادبیاتی که امروز راجع به الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت سخن می‌گوییم در دهه‌ي اول انقلاب حرف بزنیم.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاکید کرد: تصور نشود ما در این باب کوتاهی کرده‌ایم، زیرا اساساً زمان هر امری باید فرا برسد تا اتفاق بیفتد؛ لذا طی دهه‌های اخیر با رهنمودهای رهبر معظم انقلاب و مطالعات نخبگان حوزوی، دانشگاهی و اجتماعی در خصوص رسم آینده‌ي حیات و تهیه‌ي نقشه زیست برای ملت به این سمت آمدیم، واین نشانه¬ی بلوغ انقلاب است. رهبری سال‌ها از تعابیری برای بیان این مقصود استفاده می‌کردند تا اینکه در دهه اخیر بر ساخت ادبیات مستقل و خاص تأکید کردند؛ زیرا ادبیات حامل محتواست و هر محتوا ادبیات خود را می‌خواهد، بنابراین از تعابیری مانند توسعه و رشد تدریجاً پرهیز شد.
عضو شورای عالی مرکز الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت تصریح کرد: پیش از این رهبری شرط می‌گذاشتند و «توسعه‌ي عدالت‌محور» یا «رشد عدالت‌محور» را مطرح مي‌فرمودند؛ اما انگار رفته‌رفته توجه شد که این تعابیر بار معنایی و فرهنگی خاص خود را دارد و با افزودن صفت نمی‌توان بار معنایی را از آن جدا کرد، لذا اصطلاح‌سازی کرده و تعبیر «پیشرفت اسلامی ـ ایرانی» را مطرح کردند که مورد استقبال طبقات نخبه قرار گرفت و منتهی به برگزاری نشستی با همین عنوان در محضر خودشان و با حضور تعداد قابل توجهی از نخبگان حوزوی و دانشگاهی شد. رهبري معظم در همان نشست تأکید کردند باید دستگاهی تأسیس شود که متولی این کار باشد؛ هرچند مرکز یا موسسه‌ای با همان نام و وابسته به دولت به وجود آمده بود، اما ایشان تأکید کردند که این کار، وظيفه‌ي یک قوه نیست، بلکه فراقوه‌ای است و همه‌ي قوا باید ذیل این حرکت قرار گیرند و از آن حمایت کنند و و همکاری مجدانه نمایند تا این حرکت به نحو درخوری پیش برود. در واقع این امر باید در مقیاس انقلاب و به صورت فرابخشی پیگیری شود.
آيت‌الله رشاد با اشاره به انتخاب 10 تن از دانشگاهیان و حوزویان برای عضویت در شورای عالی مرکز الگوی پیشرفت، یادآور شد: دکتر واعظ‌زاده نیز به عنوان یک دانشگاهی متدین و فاضل و صاحب تدبیر به عنوان مدیر مرکز و شورای عالی الگو تعیین شدند و به این ترتیب چهار سال است که این شورا با حضور 10 شخصیت فاضل حوزوی و دانشگاهی مشغول به فعاليت است. مرکز تأسیس شده و در داخل آن نيز 30 اندیشکده طراحی شده که نیمی از آنها در حال فعالیت هستند و کارهای خوبی براساس نقشه‌ي راه تنظیم شده تا کنون انجام گرفته؛ هرچند ادامه و تکمیل مراحل مطالعاتی و طراحی نظری زمان می‌برد، اما در مقام اجرا حوصله‌ي بیشتری می‌طلبد و راه فراوانی پیش رو داریم.
رئيس پژوهشگاه فرهنگ و انديشه‌ي اسلامي درباره‌ي عملکرد این شورا نیز گفت: من به عنوان عضو کوچک شورای عالی الگوی پیشرفت در مجموع از این فرایند راضی هستم و احساس می‌کنم فعالیت‌ها روند نسبتاً مطلوبی داشته؛ اگرچه می‌تواند شتاب، عمق و جدیت بیشتری به خود بگیرد؛ اما در مجموع وضعیت مطلوب است.
این استاد خارج فقه و اصول حوزه، درباره‌ي نحوه‌ي استفاده از تجارب سایر کشورها در تدوین الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت گفت: یکی از حساسیت‌ها و موارد مورد اهتمام این است که تجارب موفق و ناموفق دیگر ملل در این روزگار و حتی در طول تاریخ ملاحظه شود. الگوهای توسعه در روزگار فعلی و در طول تاریخ و حتی تاریخ ایران و جهان اسلام به جد مورد توجه است. به کارگیری ظرفیت ملی معرفتی، علمی و نخبوی نيز مورد اهتمام فوق‌العاده است. همچنین یکی از معاونت‌های مرکز معاونت گفتمان‌سازی است که کار آن ارتباط با دانشگاهیان، حوزویان و نخبگان است.
وی یادآور شد: اندیشکده‌های این مرکز نظیر دانشکده‌های دانشگاهها و پژوهشکده‌های پژوهشگاهها نیست که جمعی استخدامی بنشینند و کار علمی خاصی به عنوان موظفی سالانه انجام دهند، بلکه تأسیس این اندیشکده‌ها به قصد فعال كردن ظرفیت ملی در بین طبقات نخبه بوده و به همین جهت از میان اقشار نخبگانی مختلف با گرایش¬های فکری و سیاسی متفاوت و با تجارب و سطوح علمی و عملی گوناگون در ترکیب اندیشکده‌ها استفاده می‌شود. هر اندیشکده بین 10 تا 20 عضو پیوسته دارد و شاید ده‌ها عضو وابسته نيز از استادان حوزه و دانشگاه و طلاب و دانشجویان داشته باشد که به نحوی با اندیشکده¬ی مربوط مرتبط‌‌اند و در فعالیت¬های مرکز حضور مي‌يابند. همچنین به نحوي سعي مي‌شود تا در قالب کنگره‌ها و همایش‌های علمی افراد صاحب دغدغه و فکر به این جریان عظیم پیوند بخورند.
آيت‌الله رشاد در پایان خاطرنشان کرد: باید الگویی طراحی کنیم که برآمده از منابع دینی و منطبق با فرهنگ، تاریخ و خصائص ملی ما باشد و به همین جهت می‌گوییم الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی. اسلامیت، محتوا و روح الگو است و ایرانی‌بودن قالب و ساختار و شکل و اختصاصات تاریخی و فرهنگی این الگو تشکیل می¬دهد.
این استاد خارج فقه و اصول حوزه، در پاسخ به سؤالی درخصوص حضور بانوان در ورزشگاهها به عنوان یک مساله‌ي اجتماعی و اينكه آیا به لحاظ فقهي حضور بانوان در ورزشگاهها اشکال دارد یا خیر؟ اظهار کرد: حضور بانوان در ورزشگاه و سایر مجامع حرمت ذاتی ندارد ولی چون شرایط فیزیکی و اخلاقی مطمئن و مناسب شان و حریم بانوان ارجمند در ورزشگاهها فراهم نیست، حضور آنان بصلاح آنان و جامعه نیست؛ زیرا ممکن است بانوان امنیت اخلاقی لازم را نداشته باشند و حریم آنها حفظ نشود به همین دلیل از حضور آنان از سوی متولیان مربوط ممانعت می‌شود.
وی گفت: اگر می‌توانستیم ورزشگاه‌های مناسب بسازیم و یا ورزشگاهها را به نحوی سامان‌دهی کنیم که بانوان با امنیت مناسب و حفظ حریم اخلاقی بتوانند تردد کنند، مشکلی نبود؛ ولی متأسفانه می‌بینیم در مواقعی که بین دو تیم مسابقه‌اي برگزار می‌شود برخی جوان‌های غیراخلاقی چه در داخل مكان‌هاي ورزشي و چه در خیابان‌ها به اموال عمومی و خصوصي آسیب می‌رسانند و رفتارها و گفتارهاي غیراخلاقی از آنها سر می‌زند كه در این صورت شایسته نیست بانوان در چنین فضایی حضور داشته باشند.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران تأکید کرد: در هر صورت امکانات لازم برای حضور بانوان در ورزشگاه فراهم نیست وگرنه حرمت ذاتی ندارد و مجدداً تکرار می‌کنم که مشکل آن است که شرایط مساعد فرهنگی و فیزیکی برای حضور بانوان فراهم نیست.
