به گزارش خبرگزاری «حوزه» از مشهد، استاد علی اکبر رشاد، در همایش یک روزه «به سوی تحصیل اجتهاد محور» که در محل دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، با اشاره به تفاوت میان حوزه و دانشگاه در زمینه تحصیل، ابراز کرد: در حوزه علمیه، مدت و مدرک تعیین نمی شود، بلکه اجتهاد هدف نهایی تحصیل علمی است که پیش روی طلبه قرار می گیرد.

رئیس شورای حوزه علمیه تهران افزود: با توجه به دوره های درسی سلف صالح به نظر می رسد که در گذشته این گونه بوده که تحقق ملکه اجتهاد به سرعت دست یافتنی و آثار آنان اجتهادی و نوپردازانه بوده است.

تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) تهران از اثرگذاری آثار علمایی مانند مرحوم شیخ انصاری گفت و یادآور شد: ایشان فروع بسیاری را در «مبسوط» آورد که نقطه عطفی تکرار ناپذیر در تاریخ فقه است که تا کنون نداشته ایم. مطالب و یادداشت های مرحوم صاحب جواهر نیز که در قالب کتاب ارائه شده است، از آثار دیگر ارزشمند علمای حوزه است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه فراموش شدن یا از میان رفتن سنت های تاریخی در فقه و اصول و دروس حوزه علمیه موجب شده که امروزه دست یافتن به اجتهاد را سخت بدانند، توجه به مبانی در گذشته را عامل رشد و اجتهاد محوری دانست و غفلت از آن مانند توجه نکردن به علم کلام را از دلایل ضعف در این عرصه عنوان کرد.

وی با اشاره به اینکه همه اصول بر همه کلام مبتنی است، گفت:‌ امروز نگاه فرانگر به علم رایج است که این نگاه معرفت شناسانه به همه پدیده ها از دوره کانت ایجاد شد و در کشو ما نیز فلسفه های خاص که وجه معرفت شناسی دارد، رشد کرده است و از این رو، به نظر می رسد اهتمام نسبت به پیوند زدن قواعد اصول به این مبانی و مبادی لازم است.

استاد رشاد با بیان اینکه این امر موجب مسلط شدن طلبه به علم می شود، اظهار کرد: اگر به مبانی اهتمام نشود، بنای انسان بر مباحث دیگران قرار می گیرد و فرد بر اساس آن اهتمام می ورزد و به رای سایرین اعتماد می کند.

رئیس علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: باید حوزه علمیه در عرصه مبانی برنامه ریزی کند و از همین رو می بایست به فلسفه، اصول و فقه به صورتی عمیق تر پرداخت.

وی توضیح داد: امروز به فلسفه دین نیاز داریم و فقه به این مبانی نیاز دارد و علوم انسانی نیز به فقه که بخش عمده سبک زندگی انسان و مناسبات مسلمانان را تنظیم می کند، محتاج است.

رئیس شورای حوزه علمیه تهران افزود: سبک زندگی، حاق و واقعیت تمدن است و غرب می خواهد سبک زندگی خود را به سایر جهان منتقل کند، بنابراین اگر این سبک در جامعه به فرهنگ تبدیل شود، هویت ما را می سازد و ما یک ایرانی غربی می شویم. یعنی لازم نیست کسی با هزینه زیاد و وجود بی فایده در غرب زندگی کند، بلکه پذیرش سبک زندگی در داخل کشور کافی است و هزینه ای نیز ندارد.

وی با اشاره به اینکه فقه با رویکرد فردی برای احکام فرد انسان، فقه اجتماعی مربوط به احکام جامعه و در مرتبه بالاتر، فقه فرهنگ ساز که فقه الحضاره نام دارد، به طور طبیعی در طول یکدیگر هستند، اظهار کرد: انسان موجودی اجتماعی است و شریعت می بایست این زندگی را تبیین کند و حکومت نیز زمینه ای برای ایجاد فرهنگ است. انقلاب اسلامی نیز بر همین اساس یعنی از فردپروری به حکومت اسلامی رسید و این امر نیز مقدمه تمدن سازی است که این نگاه، همان فهم جامع، دقیق و فرانگر به فقه می باشد.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: باید علوم انسانی اسلامی ایجاد شود؛ زیرا علوم اسلامی به ما موضوع شناسی می دهد و وقتی فهم موضوعی مانند اقتصاد را داشته باشیم، می توان فقه اقتصاد اسلامی را بیان کرد.

وی در ادامه به سهم طلبه در تحصیل اشاره کرد و با اذعان بر اینکه این سهم در حال حاضر حذف شده است، توضیح داد: طلبه در درس خواندن باید زحمت بکشد، اما تلخیص، ترجمه و … موجب می شود که او بدون زحمت درس بخواند، در نتیجه مجتهد نمی شود.

استاد رشاد با بیان اینکه با رایج شدن کتاب ها و روش های جدید، سهم طلبه در تحصیل صفر شده و در حالی که ادبیات عرب نماد درس حوزه علمیه بوده است، امروز متون به صورت ترجمه در دسترس است، اذعان کرد: خسارت آثار سوء ترجمه ها و تلخیص ها به گونه ای است که اگر من در مقام و شان فتوا بودم، به طور قطع ترجمه کتاب ها را برای حوزه علمیه حرام اعلام می کردم.

تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) تهران، تعطیلی زیاد دروس را خسارتی برای حوزه دانست، اظهار کرد: اگر نسلی که در گذشته با زحمت درس خوانده است، نباشد و نسل امروز نیز با استفاده از متون ترجمه تحصیل کند و سر کار بیاید، برای آینده حوزه فاجعه در راه خواهد بود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: سبک درسی باید مانند شیوه مرحوم میرزا به طور اجتهادی و تحقیق وار باشد تا همان طور که از کرسی درس او افراد بسیاری به عنوان مجتهد تربیت شدند، طلاب مجتهد زیادی فعالیت علمی کنند.

وی، قاعده سازی برای محاسبه رشد و سنجش مراحل اجتهاد برای هر فرد را لازم دانست و گفت: مرحله گذاری و ایجاد قواعدی برای سنجش یک طلبه در عرصه اجتهاد موجب می شود که بتوان فهمید که او اصول و فقه را در دوره سطح تا چه حدی آموخته و در چه مرحله ای از یادگیری است و در مقطع خارج که باید پژوهش وار کار کند، در چه مرحله ای هست.

استاد رشاد افزود: مرحله بندی و سنجش سطح علمی لازمه کار در مسیر طلبگی و اجتهاد است که به نوعی معرفت شناسی برای فرد نیز محسوب می شود.

رئیس شورای حوزه علمیه تهران به جمع بندی مطالب خود پرداخت و ایراد کرد: حیث معرفتی یک سری علوم را رها کرده ایم که باید احیا و یا ایجاد کرد و طلبه نیز باید مشارکت، زحمت و مشق اجتهاد کند و مطالب را استدلالی بیاموزد نه اینکه طوطی وار یاد بگیرد.

استاد رشاد با تاکید بر اینکه لباس طلبگی یونیفرم کار نیست، بلکه هویت یک طلبه است، اظهار کرد: او باید از ابتدای طلبگی مجتهد تربیت شود و از صرف تا فقه و اصول را استدلالی بیاموزد نه اینکه متون را طوطی وار یاد بگیرد.

گفتنی است،‌ این همایش به همت مدرسه علمیه نور الرضا(ع) مشهد و با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، مجمع عالی حکمت اسلامی مشهد و موسسه مطالعات راهبردی در گرامی داشت مقام استاد شهید آیت الله مطهری با سخنرانی حجج اسلام واسطی، الهی خراسانی و وکیلی در محل دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.